Παιδαγωγική και ετερότητα

Στη σημερινή εποχή, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως εποχή της «ύστερης νεωτερικότητας» ή «μετανεωτερικότητας», παρατηρείται η τάση ανάδειξης της πολιτισμικής ετερότητας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, όπου η ετερότητα τείνει να λογίζεται ως αυταξία, οξύνεται συνεχώς και η συζήτηση γύρω από τις έννοιες της «πολυπολιτισμικότητας» και της «διαπολιτισμικότητας». Ωστόσο, στο σημείο αυτό εγείρεται ένα θεωρητικό και μεθοδολογικό πρόβλημα, καθώς, ενώ η πολυπολιτισμικότητα έχει οριοθετήσει το περιεχόμενό της και αρθρώνει τις θέσεις της εντός ενός συγκεκριμένου θεωρητικού – επιστημολογικού πλαισίου, του πολιτισμικού σχετικισμού, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη διαπολιτισμικότητα, η οποία συντίθεται από θέσεις αποσπασματικές και παραμένει επιστημολογικά «ανοχύρωτη». Η παραπάνω προβληματική μεγεθύνεται ακόμη περισσότερο στο πεδίο της εκπαίδευσης, καθώς ο όρος «διαπολιτισμική εκπαίδευση» δεν παραπέμπει σε ένα κοινά αποδεκτό μοντέλο εκπαίδευσης, αλλά περιλαμβάνει μια πληθώρα προσεγγίσεων. Επιπλέον, ενώ τελευταία ο όρος «διαπολιτισμική εκπαίδευση» (intercultural education) τείνει να επικρατήσει στην Ευρώπη, δεν συμβαίνει το ίδιο και στον αγγλοσαξονικό χώρο, όπου προτιμάται ο όρος «πολυπολιτισμική εκπαίδευση» (multicultural education), δημιουργώντας έτσι ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση. Έχοντας υπόψη την παραπάνω προβληματική, στην παρούσα μελέτη επιχειρείται η επιστημολογική οριοθέτηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης υπό το πρίσμα της Κριτικής Θεωρίας. Έτσι, αξιοποιώντας τις αναλύσεις της Κριτικής Θεωρίας, προσεγγίζονται θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα, όπως η νεωτερικότητα, η μετανεωτερικότητα, η σχέση της Κριτικής Θεωρίας με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και τον πολιτισμικό σχετικισμό, αλλά και μια σειρά ζητημάτων που απασχολούν την ίδια τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, όπως η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, το υποκείμενο, οι συλλογικότητες και η σχέση της ταυτότητας με την ετερότητα. Τέλος, παρουσιάζονται οι βασικές αρχές της Κριτικής Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης, η οποία, ως αποτέλεσμα της σύμπραξης της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης με την Κριτική Θεωρία, αρθρώνεται ως ένας λόγος αναστοχαστικός, κριτικός, ριζοσπαστικός και χειραφετητικός.