Τάσεις φυγής σε παράλληλο σύμπαν. Περιέχει CD

Ανάλυση του βιβλιου από τη Φιλόλογο - Εικαστικό Ναταλία Γραμματι

Όπως εύστοχα προδίδει ο τίτλος, συνεκτικό στοιχείο όλης της
συλλογής είναι ένα ολίσθημα από την πραγματικότητα. Μια υπεραναπλήρωση, που προκύπτει από την απόσταση ανάμεσα στο
ποθούμενο και στο δεδομένο μιας ερωτικής ιστορίας.
Με πολύ έντονες ψυχικές εντάσεις, εσωτερικές συγκρούσεις αλλά και
μεγάλη αυτεπίγνωση, ορθώνεται ένας λόγος ερωτικός και ιδιαίτερα
αξιοπρεπής.
Προσεγμένο, επιβλητικό το λεξιλόγιο, αλλά και υπερβατικό, όπως
ακριβώς αυτό που ζει η ηρωίδα. Ελεύθερος ο στίχος που χρησιμοποιεί,
παράδοξοι οι συνδυασμοί των λέξεων και πλήθος από εικόνες με
σύμβολα και συνειρμούς.

Μοντέρνα η γραφή, αλλά ο ψυχισμός του έργου ξεκάθαρα
ρομαντικός, αν κρίνουμε από τον εξομολογητικό τόνο ασυνείδητων
τάσεων και το ανεκπλήρωτο του έρωτα.
Έντεχνα σκηνοθετείται ένα είδος αυτόματης γραφής, από όπου
ξεπηδούν μεταφορές και πλήθος εικόνων, τα οποία αποκαλύπτουν, τη
βιωματική ενασχόληση της δημιουργού με το θέατρο και τη μουσική.
Εικόνες που διαθέτουν πολύ μεγάλη εκφραστική δύναμη και χαρίζουν
ένα δραματικό και παραστατικό χαρακτήρα και στα 41 ποιήματα της
συλλογής.
Είναι ακόμη αξιοθαύμαστη η συνειδητή επιλογή αρχαιοπρεπή και
δοκιμιακού λόγου. Λεξιλόγιο που δε χρησιμοποιείται πλέον από τους
περισσότερους από εμάς και δε συνάδει με τους ρηχούς λογισμούς
και τους αδηφάγους ρυθμούς της καθημερινότητας. Αντίθετα,
προτιμάται ένα μεγαλοπρεπές ύφος μιας άλλης εποχής και ενός άλλου
ηθικού κώδικα, τον οποίο η πρωταγωνίστρια ακολουθεί πιστά μέσα
στις σελίδες του έργου.
Γενικά και το λεξιλόγιο και τα σχήματα λόγου συμπάσχουν με την
οδύνη της γυναίκας. Αλλά και τα νοήματα είναι τόσο βαθιά, που θα
μπορούσε κανείς να γεμίσει τις σελίδες ενός δοκιμίου, αναλύοντας
κάθε περίτεχνη φράση που συναντά. Δεν είναι ανάλαφρη αυτή η
ανάγνωση, αλλά άμα βυθιστείς μέσα της, σε κερδίζει….Με τη σοφία,
την ακρίβεια και την αλήθεια της…. Ατμοσφαιρικότητα, πάθος και ένα
αισθησιακό ξεγύμνωμα της ψυχής….

Αλλά και τα σκίτσα μας μιλούν μέσα από την εικαστική γλώσσα….
Η μαέστρος του έργου επιλέγει συμβολικά να εκφραστεί με ένα
πρωτόγονο υλικό, το κάρβουνο, που προσφέρει τη δυνατότητα για
δραματικές εξάρσεις, αλλά κυρίως ταιριάζει απόλυτα με το μαύρο του
ψυχισμού της.
Δεν έχει σκοπό να παρουσιάσει σκίτσα που θα εντυπωσιάσουν, αν
και ωστόσο είναι σχεδιαστικά άρτια και με βάθος, που επιτρέπουν
στην ηρωίδα να επικοινωνήσει εκτενέστερα την οδύνη της και να
αποφορτιστεί αμεσότερα.
Η ένταση με την οποία αισθάνεται, καθρεφτίζεται στα περιγράμματα
που σχεδιάζει, τα οποία επίσης φανερώνουν ότι πατάει γερά στα
πόδια της. Αλλά επιπλέον, βρίσκεται σε μια κατάσταση ψυχικής
εγρήγορσης, που αποκαλύπτεται από την κινητικότητα των σχεδίων,
αλλά και ταπείνωσης, από την επιλεγμένη φθορά που παρατηρούμε
σε αρκετά από αυτά. Ταυτόχρονα, από τη μελέτη των σκίτσων,
αναδύεται μια επιστροφή στην αθωότητα της παιδικής ηλικίας
εξαιτίας του ψυχικού άλγους, της μοναξιάς, της περιπλάνησης και της
ανάγκης τελικά να βρει το ποιητικό υποκείμενο ένα ασφαλές
καταφύγιο.
Κι ακόμη παρατηρούμε κάποιες πολύ βασικές αντιθέσεις και στο
εικαστικό κομμάτι και στο λογοτεχνικό. Αν και απλό το στυλ
εικαστικής γραφής, ωστόσο παραστατικό και έντονα συμβολικό. Αν και
πολύ ευαίσθητη η ερωτευμένη γυναίκα του βιβλίου μας, η έκφρασή
της με κάθε μέσο που διαθέτει, είναι αγέρωχη και επιβλητική.

Η παρούσα εν τέλει συλλογή, καθώς βρίθει από νοήματα μεστά και
βαρυσήμαντα, μπορεί να ερμηνευτεί μεγεθυντικά και ως κοινωνικό
μήνυμα και μικροσκοπικά ως ανατομία της ανθρώπινης ψυχής.

Κοινωνιολογικά, διάχυτα ή στοχευμένα σε κάποια ποιήματα το βιβλίο
φωνάζει όσα δεν μπορεί να πει η φωνή του ανθρώπου στο περιθώριο,
που φαίνεται ανεδαφική και φαιδρή μπροστά σε παιχνίδια με
προδιαγεγραμμένο τέλος. Ένα αφιέρωμα στις μαζικές δυστοπίες του
παρόντος, με αποκορύφωμα το ποίημα με τίτλο «Άπατρις», όπου
αναδεικνύεται η μετέωρη φύση της προσφυγιάς, θέμα που έχει
απασχολήσει ιδιαίτερα την ποιήτρια και σε προηγούμενα έργα της.

Ακόμη, παρουσιάζεται η συχνά ευάλωτη θέση της γυναίκας στον
έρωτα. Είναι, ωστόσο, τόση η μέριμνα για δικαιοσύνη της
δημιουργού, που εσκεμμένα σε κάποια ποιήματα το ερωτικό
υποκείμενο γίνεται αρσενικού γένους, υπενθυμίζοντάς μας ότι ο πόνος
της ερωτικής απογοήτευσης δεν έχει φύλο, αλλά είναι πανανθρώπινος.

Ψυχαναλυτικά, το βιβλίο με σύσσωμα τα ποιήματά του, μας
παρουσιάζει το πένθος της ερωτικής απόρριψης και τα στάδιά του
μέχρι το φως της λύτρωσης, που ξεπροβάλλει στο τέλος του βιβλίου.
Και ειδικά μας αφυπνίζει για αυτό το είδος του έρωτα, που όταν δεν
εξελίσσεται με ισοτιμία, ειλικρίνεια και εντιμότητα, κινδυνεύει να γίνει
εμμονή. Και όπου οι ρόλοι του θύτη και του θύματος μπορεί να
εναλλάσσονται επικίνδυνα και ατελείωτα. Η δική μας ηρωίδα όμως
ευτυχώς διαπνέεται από υψηλά ιδανικά. Θεωρεί μόνο τον έρωτα
ανίκητο στη μάχη και για αυτό τελικά δυσκολεύεται να φανταστεί
νικητές και ηττημένους. Με απόλυτο σεβασμό στην ιερότητα αυτού
του συναισθήματος ζει στο έπακρο και τη γλύκα της προσμονής και την
πίκρα του αδιέξοδου.

Συνοπτικά αποτιμώντας τις «Τάσεις φυγής σε παράλληλο σύμπαν», θα
περιέγραφα ένα θεατρικό μονόλογο και μια εικαστική έκθεση να
συνομιλούν εγκιβωτισμένα στις σελίδες ενός βιβλίου. Και στο βάθος, η
μουσική και η ερμηνεία της Ρένας να μας μεταφέρουν σε μια
παραμυθένια διάσταση.
Σε ένα διαχρονικό παραμύθι, όπου οι Σταχτοπούτες, παρά το
τσαλαπατημένο τους γοβάκι, με τόλμη μοιράζονται την αλήθεια μιας
αξιοπρεπούς μάχης. Στη μάχη αυτή Μούσα, πρωταγωνίστρια και
νικήτρια ανακηρύσσεται πανηγυρικά η Τέχνη.

Κριτικό Σχόλιο

Το ποιητικό σύμπαν της Ρένας Αθανασοπούλου δονείται από λυρική έξαρση. Είναι υπερβατικό. Η φωνή θωπεύει, κραυγάζει, αναδιπλώνεται. Βάσανος και αγωνία, λαχτάρα και πεποίθηση. Τελικά καταγράφει σκεπτόμενο θυμοειδές. Πρωτοπρόσωπη και γυμνή η εξομολόγηση, διψά την ανταπόκριση σε δεύτερο ενικό. Προσδοκά όμως, δεν ικετεύει. Η ενόρμηση κατευθύνει τον εσωτερικό μονόλογο. Εναλλάσσεται με το ρυθμό της κουβέντας της καθημερινής. Όπως σε μια χαμηλότονη συζήτηση. Ωστόσο εξαντλεί τη γκάμα των αποχρώσεων: από το μουντό στο ευφρόσυνα ιλαρό. Το ποιητικό υποκείμενο στοχάζεται και απορεί, διαισθάνεται τον κραδασμό. Παλεύει αυτό καθ’ εαυτόν. Αυτοελέγχεται και συνάμα αναρωτιέται. Καταδύεται κι επανακάμπτει. Ίσως η Ρένα είναι πολύ νέα ακόμη, για να αναπολεί… Αν υπάρχει ένας στίχος να σταθεί κανείς σ’ αυτήν τη διαδρομή την τεθλασμένη, θα είναι: «Καλώ τον οίκτο σου να συμπληρώσει ανορθόγραφα τον σταυρόλεξο ίσκιο μου».

Αριστοτέλης Παπαγεωργίου, Φιλόλογος - Θεατρολόγος - Αρθρογράφος